काठमाडौँ । पृथ्वीको तापक्रम तीव्र गतिमा बढिरहेको कारण भूमिगत जलवायु परिवर्तन भइरहेको छ । हाम्रो नागरिक पूर्वाधार यसका लागि तयार छैन । सरल शब्दमा भन्नुपर्दा सहरहरूमा निर्माण भइरहेका बहुतले भवनहरू भूमिगत जलवायु परिवर्तनअनुसार डिजाइन गरिएका छैनन् ।
भवन र भूमिगत यातायातबाट निस्कने गर्मीका कारण पृथ्वीको तापक्रम हरेक १० वर्षमा ०.१ देखि २.५ डिग्री सेल्सियसले बढिरहेको छ । जमिन तताउने कारणले यसको विरूपण (विरूपण) हुन्छ । अर्थात् जमिन या त विस्तार हुन्छ वा संकुचित हुन्छ । जसका कारण भवनको जग कमजोर हुन थाल्छ र भवनहरू भाँचिन सक्छन् । यसले तिनीहरूको विनाशको जोखिम बढाउँछ ।
जमिनको माथि र तलको तापक्रम अध्ययन गरिएको थियो –ः
अनुसन्धानकर्ता तथा नर्थवेस्टर्न युनिभर्सिटीका सिभिल एन्ड इन्भाइरोमेन्टल इन्जिनियरिङका प्राध्यापक अलेसेन्ड्रो रोटा लोरियाले भने–अहिले तापक्रम वृद्धिका कारण जमिन विकृत हुँदै गएको छ । हाम्रो एउटा पनि नागरिक संरचना वा पूर्वाधार यो परिवर्तनको लागि तयार छैन ।
अनुसन्धानकर्ता लोरिया र उनको टोलीले जमिनको माथि र तलको तापक्रमको अध्ययन गरेका थिए। यसका लागि उनले शिकागो शहरलाई प्रयोगशालाको रूपमा प्रयोग गरे । शिकागोका क्षेत्रहरूमा स्थापित सेन्सरहरू जहाँ बहु(मंजिला भवनहरू र भूमिगत यातायात छन् । त्यसैगरी भूमिगत यातायात नभएका ठाउँमा पनि सेन्सर जडान गरिएको छ । बहुतले भवन र भूमिगत यातायात भएका क्षेत्र गर्मीको दृष्टिले जोखिममा रहेको अध्ययनले देखाएको छ ।
शिकागोमा भवनहरू मुनिको जमिन ८ एमएमसम्म संकुचित –ः
गर्मीका कारण नगरको जमिन १२ मिलिमिटरसम्म फैलिएको पनि अध्ययनमा देखिएको छ । एकै समयमा, बहुमंजिला भवनहरू मुनिको जमिन ८ एमएमसम्म संकुचित भयो । अनुसन्धानकर्ताहरुका अनुसार यो परिवर्तन निकै खतरनाक छ ।
वैज्ञानिकहरूका अनुसार शहरहरू सामान्यतया गाउँहरू भन्दा तातो हुन्छन् । यो किनभने शहरका भवनहरू बनाउन प्रयोग हुने कच्चा पदार्थले सौर्य ऊर्जा र तापलाई शोषण गर्छ । पछि यसलाई वायुमण्डलमा छोड्छ । यो प्रक्रिया वर्षौंको लागि अध्ययन गरिएको छ ।
एल निनो र कार्बन डाइअक्साइडका कारण विश्वको तापक्रम बढ्यो –ः
यूएस नेशनल सेन्टर फर एन्वायरमेन्टल प्रिडिक्शनका अनुसार विश्वको औसत तापक्रम बढिरहेको छ । वैज्ञानिकहरूले यसको श्रेय एल(निनो र वायुमण्डलमा बढ्दो कार्बन डाइअक्साइड ९ऋइद्द० लाई दिएका छन् । वैज्ञानिकहरुका अनुसार मानवीय गतिविधिहरु पनि तापक्रम बढ्नुको प्रमुख कारण हो । जीवाश्म इन्धन जलाउँदा हरेक वर्ष ४० अर्ब टन ऋइद्द उत्पादन हुन्छ ।
यस वायु प्रदूषणका कारण ग्लोबल वार्मिङ अर्थात् विश्वव्यापी तापक्रम निरन्तर बढिरहेको छ । विश्वव्यापी रूपमा, कोइला, कच्चा तेल र प्राकृतिक ग्याँस ऊर्जाको लागि सबैभन्दा बढी प्रयोग गरिन्छ । जीवाश्म ईन्धनले विश्वको कुल कार्बन उत्सर्जनको सबैभन्दा ठूलो हिस्सा ओगटेको छ ।
एल निनो के हो ?
एल निनो एक मौसम प्रवृत्ति हो जुन हरेक केहि वर्षमा एक पटक हुन्छ । यसमा पूर्वी प्रशान्त महासागरको पानीको माथिल्लो तह तातो हुन्छ । डब्लुएमओले यस क्षेत्रको औसत तापक्रम फेब्रुअरीमा ०।४४ डिग्री सेल्सियसबाट जुन मध्यमा ०.९ डिग्री सेल्सियसमा झरेको जनाएको छ ।
ब्रिटानिकाका अनुसार एल निनोको रेकर्ड गरिएको पहिलो घटना सन् १५२५ मा भएको थियो । थप रूपमा, लगभग १६०० ईस्वी, पेरुभियन मछुआराहरूले महसुस गरे कि तटको पानी असामान्य रूपमा न्यानो थियो । पछि अनुसन्धानकर्ताहरूले एल(निनोका कारण यस्तो भएको बताएका थिए ।
पछिल्लो ६५ वर्षमा एल निनो प्रशान्त महासागरमा १४ पटक सक्रिय भएको छ । यी ९ पटकमा भारतमा ठूलो मात्रामा खडेरी परेको थियो । त्यहाँ ५ पटक खडेरी परेको थियो तर त्यसको प्रभाव हल्का थियो ।
कार्बन उत्सर्जनका कारण ग्लोबल वार्मिङ–ः
हरेक वर्ष संसारभरबाट ४००० मिलियन टन कार्बन डाइअक्साइड उत्सर्जन ९कार्बन उत्सर्जन० हुन्छ । यस वायु प्रदूषणका कारण ग्लोबल वार्मिङ अर्थात् विश्वव्यापी तापक्रम निरन्तर बढिरहेको छ । विश्वव्यापी रूपमा, कोइला, कच्चा तेल र प्राकृतिक ग्याँस ऊर्जाको लागि सबैभन्दा बढी प्रयोग गरिन्छ । जीवाश्म ईन्धनले विश्वको कुल कार्बन उत्सर्जनको सबैभन्दा ठूलो हिस्सा ओगटेको छ । उत्सर्जन कम गर्न कोइलामा हाम्रो निर्भरता घटाउनुपर्छ ।
